Apartheid – co to jest i na czym polegał?
Apartheid, co to jest i na czym polegał? To pytanie prowadzi nas do zrozumienia jednego z najbardziej brutalnych systemów dyskryminacji rasowej w XX wieku. Apartheid był ideologią głoszącą konieczność osobnego rozwoju społeczności różnych ras, opartą na segregacji rasowej. W praktyce oznaczało to systematyczne i prawne rozdzielenie ludzi na podstawie koloru skóry, z wyraźnym uprzywilejowaniem rasy białej i dyskryminacją ludności czarnej i kolorowej. System ten zakładał, że różne grupy rasowe powinny żyć w oddzielnych strefach, korzystać z odrębnych placówek i mieć różne prawa.
Geneza i założenia polityki apartheidu
Termin „apartheid” powstał w latach 30. XX wieku, a jako polityczny slogan został użyty we wczesnych latach 40. przez Partię Narodową. Geneza tej polityki tkwiła w głęboko zakorzenionym przekonaniu o wyższości rasy białej i potrzebie utrzymania jej dominacji. Założenia apartheidu zakładały stworzenie społeczeństwa, w którym biała mniejszość rządziłaby niepodzielnie, podczas gdy pozostałe grupy rasowe byłyby pozbawione podstawowych praw politycznych, społecznych i ekonomicznych. Polityka ta została usystematyzowana pod postacią prawa po dojściu do władzy Partii Narodowej w 1948 roku, co zapoczątkowało okres oficjalnej i wszechobecnej segregacji.
Apartheid w RPA – od segregacji do zbrodni przeciwko ludzkości
System apartheidu panował w Południowej Afryce do połowy lat 90. XX wieku, choć jego korzenie sięgały znacznie wcześniej. Był to system oparty na dyskryminacji rasowej i nierównym traktowaniu, który wykraczał poza zwykłą segregację. W 1968 roku apartheid został uznany przez Organizację Narodów Zjednoczonych za zbrodnię przeciwko ludzkości, co podkreśla jego drastyczny charakter i naruszenie fundamentalnych praw człowieka. Działania rządu RPA, mające na celu utrzymanie supremacji białych, prowadziły do represji, przemocy i łamania podstawowych zasad humanitaryzmu.
System apartheidu w Republice Południowej Afryki
System apartheidu w Republice Południowej Afryki był kompleksową i wielowymiarową polityką segregacji rasowej, która dotknęła każdego aspektu życia mieszkańców. Jego celem było utrzymanie dominacji białej mniejszości i całkowite wykluczenie ludności czarnej i kolorowej z życia politycznego, społecznego i gospodarczego kraju.
Klasyfikacja ludności: biali, czarni i kolorowi
Kluczowym elementem systemu apartheidu była ścisła klasyfikacja ludności na podstawie rasy. Ustawa o Spisie Ludności z 1950 roku narzucała prawną segregację mieszkańców na „białych”, „czarnych” i „kolorowych” (osoby pochodzenia mieszanego). Ta kategoryzacja nie była przypadkowa; służyła jako podstawa do dalszych podziałów i dyskryminacji, określając, gdzie dana osoba mogła mieszkać, pracować, uczyć się, a nawet z kim mogła nawiązywać relacje.
Zakaz mieszanych małżeństw i kontaktów
Polityka apartheidu obejmowała drakońskie przepisy mające na celu zapobieganie jakimkolwiek relacjom międzyrasowym. Od 1949 roku obowiązywał zakaz mieszanych małżeństw, a od 1950 roku zakazane były również kontakty seksualne między przedstawicielami różnych ras. Te prawa miały na celu „ochronę czystości rasy” i zapobieganie powstawaniu społeczeństwa wielorasowego, utrwalając podziały i nienawiść.
Przymusowe wysiedlenia i bantustany
Ustawa o Zbiorowej Przestrzeni (Group Areas Act) z 1950 roku była jednym z najbardziej niszczycielskich narzędzi apartheidu. Przypisywała rasom oddzielne strefy mieszkaniowe i komercyjne, co doprowadziło do przymusowego wysiedlenia około 3,5 miliona czarnych mieszkańców z ich domów i społeczności. Ponadto, tworzono bantustany – wydzielone regiony dla czarnych, które miały docelowo stać się pozornie niepodległymi państwami, ale były całkowicie uzależnione od władz centralnych, izolując i marginalizując czarną ludność.
Segregacja edukacyjna i warunki pracy
Edukacja była jednym z kluczowych obszarów segregacji rasowej. Czarni mieli kształcić się głównie do zawodów robotniczych, otrzymując znacznie gorszą jakość edukacji, podczas gdy biali otrzymywali tradycyjną edukację przygotowującą ich do zajmowania pozycji przywódczych. Głęboka kategoryzacja rasowa na rynku pracy była wspierana przez biurokratyczne procedury i segregację w edukacji, zapewniając białym dostęp do lepiej płatnych miejsc pracy i możliwości rozwoju, podczas gdy dla czarnych dostęp do awansu był praktycznie zablokowany. Instytucje publiczne, transport, restauracje i obiekty sportowe również podlegały segregacji rasowej, co uniemożliwiało czarnym i kolorowym korzystanie z tych samych udogodnień co białym. Ustawa o tłumieniu komunizmu z 1950 roku była również wykorzystywana do represjonowania przeciwników politycznych i związków zawodowych, które walczyły o prawa dyskryminowanych grup.
Walka z apartheidem i Nelson Mandela
RPA poza prawem międzynarodowym i sportowym
Apartheid w Republice Południowej Afryki spotkał się z powszechnym potępieniem na arenie międzynarodowej. Międzynarodowa Konwencja o Przeciwdziałaniu i Karaniu Zbrodni Apartheidu została uchwalona w 1973 roku, co formalnie uznało system za zbrodnię. W rezultacie RPA została wykluczona z wielu międzynarodowych organizacji i wydarzeń sportowych, co stanowiło formę nacisku na zakończenie polityki dyskryminacji.
Nelson Mandela
Nelson Mandela był niekwestionowanym symbolem walki z apartheidem. Jego długoletnia działalność na rzecz równości rasowej i zakończenia segregacji doprowadziła do jego uwięzienia na ponad 27 lat. Pomimo lat spędzonych w więzieniu, Mandela nie złamał ducha oporu, a jego zwolnienie z więzienia w 1990 roku stało się przełomowym momentem w procesie demontażu apartheidu.
Upadek apartheidu i jego konsekwencje
Pierwsze wolne wybory i prezydentura Nelsona Mandeli
Proces demontażu apartheidu rozpoczął się na początku lat 90. XX wieku pod kierownictwem prezydenta Frederika Willema de Klerka, który podjął kluczowe kroki w kierunku demokratyzacji kraju. Kulminacją tych zmian były pierwsze powszechne wybory w 1994 roku, w których mogli wziąć udział wszyscy obywatele Republiki Południowej Afryki, niezależnie od rasy. W historycznych wyborach zwyciężył Afrykański Kongres Narodowy, a Nelson Mandela został pierwszym czarnoskórym prezydentem RPA. Za swoje zasługi w zakończeniu apartheidu Nelson Mandela i Frederik Willem de Klerk otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla w 1993 roku.
Nazywam się Michał Stajeski i piszę artykuły na bloga o rodzicach. Moje teksty są poświęcone wyzwaniom, radościom oraz trudnym momentom związanym z wychowywaniem dzieci. Z pasją dzielę się swoimi doświadczeniami, przemyśleniami i poradami, które mogą pomóc innym rodzicom.
