Kim byli Antonina i Jan Żabińscy?
Jan Żabiński: dyrektor, naukowiec, żołnierz
Jan Żabiński to postać o niezwykłym życiorysie, łącząca w sobie pasję do nauki, oddanie ojczyźnie i odwagę w najtrudniejszych czasach. Jako polski zoolog i fizjolog, przez blisko ćwierć wieku, od 1929 do 1951 roku, piastował stanowisko dyrektora Ogrodu Zoologicznego w Warszawie. Jego zaangażowanie wykraczało daleko poza zarządzanie placówką; był również aktywnym żołnierzem, uczestniczącym w wojnie polsko-bolszewickiej oraz w Powstaniu Warszawskim jako członek Armii Krajowej pod pseudonimem „Franciszek”. W czasach okupacji niemieckiej, mimo grożącego niebezpieczeństwa, wykładał na tajnych kompletach, dzieląc się wiedzą i wspierając polską inteligencję. Jego dorobek naukowy jest imponujący – napisał ponad 60 książek popularnonaukowych i wygłosił ponad 1500 pogadanek radiowych, popularyzując wiedzę o świecie przyrody.
Antonina Żabińska: pisarka i opiekunka zwierząt
Antonina Żabińska, żona Jana, była równie barwną postacią, nierozerwalnie związaną z życiem Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego. Swoje pierwsze kroki w świecie literatury stawiała jako utalentowana pisarka, debiutując opowiadaniami o zwierzętach, które odzwierciedlały jej głęboką więź ze światem przyrody. Po wojnie swoje wspomnienia przelała na papier w poruszającej książce „Ludzie i zwierzęta”, która ukazała się nakładem wydawnictwa. Antonina nie tylko wspierała męża w jego pracy naukowej i dyrektorskiej, ale również aktywnie angażowała się w opiekę nad zwierzętami, które przetrwały trudne czasy wojny w zniszczonym zoo. Jej wrażliwość, empatia i siła charakteru sprawiły, że stała się symbolem niezwykłej odwagi i poświęcenia.
Willa pod Zwariowaną Gwiazdą – azyl dla ludzi i zwierząt
Ukrywanie Żydów podczas II wojny światowej
W obliczu narastającego terroru II wojny światowej, willa Żabińskich na terenie Ogrodu Zoologicznego w Warszawie, znana jako „Willa Pod Zwariowaną Gwiazdą”, stała się niezwykłym schronieniem. W tym miejscu, ryzykując własnym życiem, Jan i Antonina Żabińscy prowadzili tajną działalność konspiracyjną, ukrywając Żydów uciekających z warszawskiego getta. Willa stanowiła jeden z ważnych punktów przerzutowych dla osób poszukujących ratunku przed zagładą. Każdego dnia stawiali czoła śmiertelnemu niebezpieczeństwu, a ich odwaga i determinacja pozwoliły uratować wiele ludzkich istnień w sercu okupowanej stolicy Polski.
Ratowanie życia w sercu Warszawy
Działalność Jana i Antoniny Żabińskich podczas II wojny światowej to przykład niezwykłego heroizmu i poświęcenia. Na terenie zoo, które w czasie wojny było miejscem szczególnym, udało im się stworzyć azyl dla ludzi i zwierząt. Ukrywanie Żydów, często z pomocą swoich dzieci – Ryszarda i Teresy – wymagało ogromnej odwagi, sprytu i nieustannego czujności. W obliczu niemieckiej okupacji, która niosła ze sobą terror i prześladowania, Żabińscy nie wahali się pomagać tym, którzy byli najbardziej narażeni. Ich dom stał się symbolem nadziei i schronienia w najciemniejszych czasach historii Polski. Za swoją niezłomną postawę i ratowanie życia ludzkiego, zostali uhonorowani najwyższym izraelskim odznaczeniem.
Dziedzictwo Antoniny i Jana Żabińskich
Po wojnie: odbudowa i nowe życie
Po zakończeniu II wojny światowej, Jan i Antonina Żabińscy stanęli przed ogromnym wyzwaniem odbudowy zniszczonego Ogrodu Zoologicznego w Warszawie. Jan, mimo że w 1951 roku został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska dyrektora, z pełnym zaangażowaniem poświęcił się pracy nad przywróceniem zoo do dawnej świetności. Ich wspólne wysiłki, determinacja i miłość do zwierząt pozwoliły na stopniowe odtworzenie tej ważnej dla Warszawy instytucji. W tym samym czasie Antonina, kontynuując swoją działalność pisarską, dzieliła się swoimi wspomnieniami, dokumentując trudne lata wojny i niezwykłe historie ocalenia, które stały się inspiracją dla kolejnych pokoleń.
Upamiętnienie: tytuły, filmy i Fundacja Żabińskich
Dziedzictwo Antoniny i Jana Żabińskich żyje dzięki licznym formom upamiętnienia, które podkreślają ich niezwykłe zasługi. Za swoją działalność podczas wojny, zostali uhonorowani prestiżowym tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata przez izraelski instytut Jad Waszem w 1965 roku. Ich historia została przedstawiona w światowej sławy książce „The Zookeeper’s Wife” autorstwa Diane Ackerman, która w 2017 roku doczekała się ekranizacji filmowej. Dodatkowo, pośmiertnie zostali odznaczeni Orderem Odrodzenia Polski. Rodzina Żabińskich, kontynuując ich misję, założyła Fundację Żabińskich, która aktywnie działa na rzecz ochrony zwierząt i pielęgnowania pamięci o bohaterach zoo. Willa Żabińskich, po starannym remoncie, stała się miejscem pamięci, udostępnionym do zwiedzania, pozwalając odwiedzającym przenieść się w czasy ich niezwykłej odwagi.
Warszawskie zoo nosi ich imię
W uznaniu ich nieocenionych zasług dla Warszawy i całego świata, w 2023 roku nastąpiło ważne wydarzenie – Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie oficjalnie zmienił nazwę na „Miejski Ogród Zoologiczny im. Antoniny i Jana Żabińskich w Warszawie”. Jest to symboliczne uhonorowanie ich pracy, odwagi i poświęcenia, które na zawsze wpisało się w historię miasta. Nazwanie ogrodu ich imieniem to nie tylko wyraz wdzięczności, ale także przypomnienie o tym, że nawet w najtrudniejszych czasach można zachować człowieczeństwo i ratować życie. Dziedzictwo Antoniny i Jana Żabińskich jest żywe w sercach warszawiaków i wszystkich, którzy doceniają ich niezłomną postawę.
Nazywam się Michał Stajeski i piszę artykuły na bloga o rodzicach. Moje teksty są poświęcone wyzwaniom, radościom oraz trudnym momentom związanym z wychowywaniem dzieci. Z pasją dzielę się swoimi doświadczeniami, przemyśleniami i poradami, które mogą pomóc innym rodzicom.
